‘’ Έχουμε κατά ταύτα τρεις διαφόρους κατηγορίας πεντατρούλλων ναών, εκ των οποίων μόνον οι της πρώτης έχουσι του τρουλλίσκους οργανικώς και πλήρως εργαζομένους, αντιδρώντας δηλαδή δια του βάρους των κατά της πλαγίας ωθήσεως, αι κάμαραι του σταυρού μεταδίδουσι εις τους εξωτερικούς τοίχους του ναού.’’
Ο ναός της Παναγίας Παντάνασσης είναι ένα μνημείο μεγάλης αξίας για τη μελέτη της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και ιστορίας.
Η οικοδόμηση του ναού εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο ανάπτυξης της περιοχής στους τελευταίους βυζαντινούς χρόνουςμ, που πιστοποιείται από το πλήθος ναϋδριών σε όλα τα χωριά των Βατίκων.
Οι εσωτερικές επιφάνειες του κυρίως ναού, που είναι ενιαίες και αδιάρθρωτες, καλύπτονται εξ ολοκλήρου με τοιχογραφίες καλής τέχνης της Παλαιολόγειας περιόδου, που σώζονται δυστυχώς αποσπασματικά.
Η προφορική παράδοση συνδέει την περιοχή και την ανέγερση εκεί εκκλησιών με μια βυζαντινή ‘’βασιλοπούλα’. Η παράδοση ίσως σχετίζεται με την ιστορία της προσωρινής εξορίας της οικογένειας του αυτοκράτορα Μανουήλ ΄Β. Παλαιολόγου στην Πελοπόννησο. Ο αυτοκράτωρ, φεύγοντας για την Δύση, εμπιστεύτηκε την οικογένεια του στον αδελφό του Θεόδωρο, δεσπότη του Μυστρά. Όταν οι Ιωαννίτες Ιππότες κατέλαβαν προσωρινά το Μυστρά το 1400, ο Θεόδωρος κατέφυγε στη Μονεμβασιά, προφανώς παίρνοντας μαζί του τα μέλη της βασιλικής οικογένειας.
O κυρίως ναός χωρίζεται από το Ιερό μέσω κτιστού τέμπλου, με εσοχές για την τοποθέτηση φορητών εικόνων.
Η υιοθέτηση αφενός μορφολογικών στοιχείων από το λεξιλόγιο της κωνσταντινουπολίτικης αρχιτεκτονικής και αφετέρου καθαρά δυτικών μορφών, είναι χαρακτηριστική της εποχής ανέγερσής του και τον εντάσσει στην αρχιτακτονική που αναπτύχθηκε στα αστικά κέντρα του Δεσποτάτου του Μορέως.
Κατά τα έτη 2007-2008 εκτελέστηκαν στο ναό και τον περιβάλλοντα χώρο του εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης με την επιμέλεια του σεβασμιωτάτου μητροπολίτου Μονεμβασίας και σπάρτης κ.κ.Ευσταθίου
Είναι ναός τρισυπόστατος, κοιμητηριακός, αφιερωμένος στην Παναγία (15 Αυγούστου) και στους Αγ.αθανάσιο (2 Μαίου) και Άγ.Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου). Το μνημείο αποκαταστάθηκε τα έτη 2006-2007 με την εποπτεία της 5ης Εφορείας βυζαντινών αρχαιοτήτων και με την άριστη συνεργασία των τεχνικών υπηρεσιών της Νομαρχίας και της Μητρόπολης Μονεμβασιάς και Σπάρτης.
Είναι ένα μνημείο μεγάλης αξίας για τη μελέτη της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και ιστορίας.
Πρόκειται για ένα απλό τετράστυλο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό με τρούλο και με τρουλίσκους στα τέσσερα γωνιακά διαμερίσματα. Η τυπολογία του (πεντάπλευρη αψίδα ιερού μαρτυρά σχέσεις με τις αρχιτεκτονικές ιδέες που επικρατούσαν στην Κωνσταντινούπολη, ενώ με τα μορφολογικά του χαρακτηριστικά, όπως το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποίας και τα πώρινα γείσα του στην ‘’Ελλαδική σχολή’’.
Το μνημείο πρώτος μελέτησε ο Αν.Ορλάνδος ο οποίος το χρονολόγησε στο 12ο αιώνα ένώ πρόσφατη μελέτη της αρχαιολόγου Ασπασίας Λούβη το συνδέει με την παρουσία Ιωαννιτών Ιπποτών στα Βάτικα και μεταθέτει τη χρονολόγησή του στα έτη μεταξύ 1400 και 1404.
Στο εσωτερικό του αποκαλύφθηκαν αξιόλογες τοιχογραφίες Παλαιολόγειας Τέχνης, οι οποίες καθαρίσθηκαν από συντηρητές της Εφορείας μας, ενώ στην παρούσα φάση συντάσσεται η τελική μελέτη στερέωσης και ανάδειξής τους. Το τέμπλο είναι κτιστό με εσοχές για την τοποθέτηση εικόνων.
Νότια του ναού σώζεται η πρώτη σταθερή βυζαντινού πυργοειδούς κωδωνοστασίου, η μορφή του οποίου είναι αποτέλεσμα νεώτερων επεμβάσεων καθώς σύμφωνα με επιγραφή στο αέτωματου 1897 ανεγέρθηκε επί του δυτικού τοίχου το νεοκλασσικό μονόλοβο κωδονοστάσιο.
Με το ναό σχετίζονται επίσης δύο όμορα ερειπωμένα κτίσματα, από τα οποία το δυτικότερο λειτουργούσε ως δημοτικό σχολείο
Τη βυζαντινή εκκλησία της Παντάνασσας, ίσως άλλοτε καθολικό της μονής ανέσυρε από την αφάνεια η σπουδαία μελέτη του ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Κ .ΟΡΛΑΝΔΟΥ στον πρώτο τόμο του Αρχείου των Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδος, 1935.
Σύμφωνα με την παράδοση έκτισε η Ειρήνη, η κόρη του βασιλιά Ανδρονίκου Παλαιολόγου, γύρω στα 1300 μ.Χ. την ίδια εποχή που χτίστηκε ο ναός της Αγίας Σοφιάς στη Μονεμβασιά.
Πρόσφατα από την Χ.Καλλιγά η Παντάνασσα ταυτίστηκε με την Μονή του αρχαγγέλου μιχαήλ του Κοντοστεφάνου όπου τάφηκαν, μετά το 1400, τα τρία παιδιά του αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου.
Στις αρχές του 20ου αιώνα ο μακαρίτης Κ.ΖΗΣΙΟΥ αντέγραψε την επί του τοίχου του ναρθηκος επιγραφή ‘’ -- ΒΥΖΑΝΤΙΣ Α’ 125--…’’ (1125;)
Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β’ Παλαιολόγος με χρυσόβουλο λόγο του το έτος 1405 μΧ. ‘’παραχώρησε στη μητρόπολη Μονεμβασιάς τη χώρα του Ελικόβουνου, όπου βρίσκεται η Παντάνασσα και ο πύργος’’ για να γίνεται λειτουργία υπέρ των ψυχών των παιδιών του που έχουν ταφεί πιθανότατα εδώ.
Υπάρχει μεγάλη ομοιότητα με τον τρούλο της Αγίας Σοφίας στη Μονεμβασία (12ος αι.)
Μπορείτε να έρθετε σε επαφή μαζί μας απο τη σελίδα μας στο Facebook
Εικόνες © 2018 Google | Δεδομένα Χάρτη © 2018 Google